Opinion by Wietse Wiels, VUB neurologist in training at the univesity hospital in Jette. Wiels is also a member of SKEPP (the Dutch-speaking Belgian organisation of sceptics).
In 2012, Canada lost little Ezekiel to bacterial meningitis. His parents brought the gravely ill child to a naturopath, who treated Ezekiel with peppers, horseradish, garlic, and onions. Up to the moment where the toddler stopped breathing. Last year, in The Netherlands, a non-vaccinated teen succumbed to subacute sclerosing panencephaltis – a tongue twister meaning total destruction of the brain by the measles virus.
Meanwhile, shrewd businessmen all around the world make up non-existing epidemics – afflictions for which they, naturally, offer optimal treatment. Action groups demand reimbursement of ineffective medications. Others gather in front of hospitals and government buildings, protesting scientifically valid guidelines and opinions. Lobbyists pull political strings up to the point where busy (and not always truly interested) politicians break – leading to absurd legislation on the topic. As is the case, for example, in Germany, where ‘alternative practitioner’ is a protected title.
Cancer quackery
Some of these quacks treat benign conditions using innocent therapies. Cancer quackery, however, actively recruits very ill and/or terminal patients suffering from advanced cancers. They often use treatments which – to the layman – sound very scientific and medically sound. In The Netherlands, for example, the criminal justice system is examining sudden deaths associated with German Klaus Ross’ alternative cancer clinic. Some Belgian patients underwent ‘treatment’ in his centre as well.
This man (who does not have any medical degree whatsoever) used his ‘practice’ to treat very ill people using ‘natural’ therapies. Apart from the usual suspects like vitamins and herbs, this man poisoned his clients using more complex substances. These chemicals were never decently tested on human beings; coming straight from research labs, where they were under investigation in Petri dishes and on mice engineered for this specific purpose. It shouldn’t come as a surprise to the reader that these ‘natural treatments’ did not come for free. At the discretion of mister Ross, some of his victims also received an injection of blood products, obtained from lamb’s umbilical cord blood.
Classical medicine isn't perfect
Does this mean I’m implying that ‘classical’ medicine is perfect? Not at all. Every day people suffer from side effects and mistakes caused by regular medical techniques – causing a lot of harm and death each year. Economic players, too, wish to profit from the seemingly unstoppable progress of scientific medicine – causing dubious links and numerous scandals. Thorough risk-benefit analysis and open communication, however, allows us to make thought-out choices, with an open visor. Just check the package insert of a common painkiller if you want an example.
The scientific method’s strength is its weakness. Every idea, every habit, truly everything is susceptible to critique and amelioration. The Thalidomide-issue gave us very strict procedures for marketing new drugs. Every crisis is a signal as to where room for improvement remains. Every failure forms a stepping stone to new breakthroughs. Per aspera ad astra – through hardship to the stars. Those who obstinately stick to their primitive methods, however, are doomed to remain in the bog of ignorance.
Healers, masters and quacks
After years of courtroom sessions and long discussions between attorneys in the case of SKEPP (the Dutch-speaking Belgian organisation of sceptics) versus a different German cancer-quack, the Brussels Court of Appeal ruled that calling a quack a quack is not tantamount to slander. Citizens, therefore, don’t need anymore ‘heilpraktiker’, ‘healers’, ‘masters’, and other deep-sounding titles. After a solid higher education in a serious institution, a degree should lead to the relevant government organ allowing the applicant to set up practice in his or her (para)medical profession. The rest of the bathwater should go straight down the sink.
While real healthcare professionals have to defend themselves ever more thoroughly against legal action, altmed practitioners still seem to have an almost clerical aura of inviolability. Enough with the medically sounding weasel words. Too long we have suffered the pseudoscientific babble of gurus and healers. No more excuses of ‘interactions’ or ‘dosage errors’. Negligence, manslaughter or murder: the victims will never come back. Regular doctors are becoming more and more honest and open about the moment where we have exhausted all therapeutic options. Someday we will all have to give in to the grim reaper. It is upon these weak and vulnerable patients that the vultures of cancer-quackery descend. Do these people need false hope, questionable treatments, and sky-high bills? Or should we make it our common goal to offer them and their families humane, palliative, and spiritual care to help them face their unescapable destiny? I think you know the answer. Modern oncology is teamwork, supported by tens of thousands of scientists across the globe. Is there anyone who truly believes that some untrained individual has seen the light, all by himself? That only he or she knows the real way to treat a certain illness, that has not been tested extensively by the worldwide medical community? Cancer-quackery is a scam at the expense of the sick and dying. It is the lowest of the low.
It is our task as fellow humans to prevent these tragedies. Were these patients adequately informed during their ‘regular’ treatment sessions? Were their grievances, their hopes and dreams held into account? Were they the subject or the object of their healthcare choices?
There comes a time, however, when precautions and preventions have no more use. When a lump has grown too big and starts to eat at the surrounding tissues, it has to be destroyed. Where well-meant nonsense becomes an evil swindle, society counts on the police and criminal justice system to finish the work of campaigns and brochures.
The best quacks are dubious counsellors. The worst are carrion-eaters who make a living from the suffering of others. While the first group can count on our understanding, the last are nothing more than criminals to prosecute and punish.
Wietse Wiels, MD
Trainee Neurologist
Vrije Universiteit Brussel - SKEPP v.z.w.
Kankerpatiënten worden behandeld met vitamines, kruiden en ook complexere chemicaliën.
Deze man zonder medisch diploma behandelde in zijn ‘praktijk’ vaak ernstig zieke patiënten met ‘natuurlijke’ middelen. Naast klassiekers als vitamines en kruiden, goot de man wanhopige mensen ook vol met complexere chemicaliën.
Deze werden vooralsnog enkel in onderzoekslaboratoria getest - kleine dosissen in proefbuizen en bij speciaal daartoe ontworpen muizen. Nooit werd een ernstige studie op menselijke vrijwilligers uitgevoerd. Dat deze ‘natuurkuur’ voorzien was van een pittig prijskaartje, hoeft niet te verbazen. Naar goeddunken van de behandelaar kregen de nietsvermoedende slachtoffers er trouwens nog een spuit met navelstrengbloed van pasgeboren schaapjes bovenop.
Meen ik dan dat de reguliere geneeskunde zonder zonden is? Geenszins. Elke dag lijden er mensen onder wetenschappelijk onderbouwde behandelingen en methodes – tot sterfgevallen toe.
Ook economische belanghebbers proberen hun stempel te drukken op de niet te stuiten wetenschappelijke vooruitgang, met niet altijd even koosjere gevolgen. Diepgaande risico-baten analyse en systematische communicatie zorgt er evenwel voor dat weloverwogen keuzes gemaakt kunnen worden, met een open vizier. Slaat u de bijsluiter van een alledaagse pijnstiller maar eens open.
De sterkte van de wetenschappelijke methode is haar zwakte: elk idee, elk gebruik, alles is vatbaar voor kritiek en verbetering. Het drama met Softenon heeft ons bijzonder strenge procedures voor nieuwe geneesmiddelen nagelaten.
Elke crisis is een signaal dat aangeeft waar er ruimte is voor verbetering. Elke mislukking vormt het opstapje voor een nieuwe doorbraak. Per aspera ad astra – door de tegenslag naar de sterren. Wie echter halsstarrig weigert zich aan de bestaande regels te houden, is gedoemd voor eeuwig in de modder te ploeteren.
Na een jarenlange procedureslag tussen SKEPP vzw en een andere Duitse kankerkwak, oordeelde het Brusselse Hof van Beroep op 30 oktober 2014 dat men een kwakzalver ook kwakzalver mag noemen.
De burger heeft bijgevolg geen nood meer aan ‘heilpraktiker’, ‘genezers’, ‘meesters’ en andere ronkende titels. Wie aan een erkende instelling voor hoger onderwijs een degelijke opleiding genoten heeft, mag zich op basis van dat diploma aanmelden bij de bevoegde instanties voor het beoefenen van het relevante (para)medisch beroep. De rest van het badwater kunnen we gerust naar de gootsteen doorverwijzen.
Erkende gezondheidswerkers moeten zich steeds beter verzekeren tegen schadeclaims, alternatieve therapeuten genieten een haast klerikale onschendbaarheid.
Terwijl erkende gezondheidswerkers zich steeds beter moeten verzekeren tegen schadeclaims, genieten alternatieve therapeuten allerhande nog steeds een haast klerikale aura van onschendbaarheid. Genoeg met de medisch klinkende wezelwoorden. Weg met de pseudowetenschappelijke bobotaal van goeroes en genezers. Geen excuses meer over ‘interacties’ of ‘onjuiste dosering’. Nalatigheid, doodslag of moord: de slachtoffers komen nooit meer terug.
Valse hoop
Reguliere artsen worden steeds eerlijker en verklaren steeds vaker oprecht aan patiënten dat we hen niet meer kunnen helpen. Vroeg of laat leggen we allemaal de duimen tegen Magere Hein. Net naar deze bange, zwakke mensen zweven de gieren van de kankerkwakzalverij.
Hebben deze patiënten nood aan valse hoop en twijfelachtige behandelingen aan immense facturen? Of hebben zij en hun familie nood aan humane, palliatieve en spirituele zorg om hun symptomen te beheersen en hen in het reine te helpen met hun onontkoombaar lot?
De vraag stellen is ze beantwoorden. Moderne oncologie is teamwork, onderstut door tienduizenden wetenschappers over de hele wereld. Wie gelooft er eigenlijk dat een enkeling het licht heeft gezien, en behandelingen heeft ontwikkeld die niet in deze wereldwijde gemeenschap uitvoerig zijn getest?
Neen, kankerkwakzalverij is bedrog op de kap van doodzieke mensen. Het is het laagste van het laagste in de geneeskunde.
Het is de taak van ons allen om dit soort drama’s te voorkomen.
Werden de patiënten tijdens de reguliere behandeling voldoende geïnformeerd? Werden hun grieven en dromen bespreekbaar gemaakt in het ziekenhuis? Waren zij het onderwerp van hun gezondheidskeuzes, of toch vooral het lijdend voorwerp?
Op een bepaald moment baten voorzorgsmaatregelen en preventie echter niet meer. Wanneer een gezwel zich te ver invreet in het omliggende weefsel, moet ze vernietigd worden. Waar goedbedoelde nonsens verandert in gevaarlijke oplichting, rekent de samenleving op politie en justitie om het over te nemen van campagnes en brochures.
Kwakzalvers zijn in het beste geval bedenkelijke raadgevers, in het slechtste zijn het gieren die azen op menselijk lijden. Waar de eerste groep eventueel nog op begrip kan rekenen, zijn de laatsten niet meer dan te vervolgen criminelen.