We kunnen terugblikken op woelige weken, die zowel hoopvol als frustrerend waren. Hoopvol door de inzet, solidariteit en flexibiliteit van zoveel mensen om samen het coronavirus te bestrijden. Frustrerend ook, omdat het tekort in de zorg nu echt schrijnend duidelijk werd. “Kom uit uw kot, maar niet te zot!” klinkt het nu voor de burger, maar voor de beleidsmakers mag het eerder klinken als “Kom uit uw koterij en doe eens zot!” Om de toekomstige crisissen beter aan te pakken, is moedig leiderschap nodig.
Deze blog verscheen eerder op uzbrussel.be. Auteur: Prof. dr. Manu Malbrain, diensthoofd Intensieve Zorg van het VUB-ziekenhuis UZ Brussel. Daarnaast is hij professor aan de Faculteit Geneeskunde en Farmacie van VUB.
We kunnen terugblikken op woelige weken, die zowel hoopvol als frustrerend waren. Hoopvol door de inzet, solidariteit en flexibiliteit van zoveel mensen om samen het coronavirus te bestrijden. Frustrerend ook, omdat het tekort in de zorg nu echt schrijnend duidelijk werd. “Kom uit uw kot, maar niet te zot!” klinkt het nu voor de burger, maar voor de beleidsmakers mag het eerder klinken als “Kom uit uw koterij en doe eens zot!” Om de toekomstige crisissen beter aan te pakken, is moedig leiderschap nodig.
Heeft de coronacrisis lang genoeg geduurd om verandering te bestendigen? We vrezen helaas van niet. De coronacrisis weegt zwaar door, zowel op sociaal als economisch vlak en niet in het minst voor de zorgverleners die wekenlang in de frontlinie stonden. Ruimte voor rust is er (nog steeds) niet, want de stress voor nieuwe besmettingen en broeihaarden blijft. Daarnaast is het nu opnieuw alle hens aan dek voor de vele andere patiënten met (vaak te lang) uitgestelde zorg. We rollen van de ene drukte over in de andere. Daarbij blijft de hamvraag echter of deze coronacrisis eigenlijk wel lang genoeg heeft geduurd om een min of meer constante gedragsverandering teweeg te brengen bij burgers, beleidsmakers en zorgverleners.
De veerkracht van de zorgverleners is niet onuitputtelijk.
Elke verandering is moeilijk. Het is vaak cultuurgebonden en het lijkt soms gemakkelijker om vast te houden aan gewoonten, want “we hebben het altijd zo gedaan”. Nu de onstuimige storm is gaan liggen, wil iedereen zo snel mogelijk naar zijn eigen normale leven terug (lees de gekende comfortabele bubbel). Onrust en onzekerheid blijven aanwezig, uit vrees voor stilte voor een nieuwe en nog hevigere storm … Het tekort aan handen in de zorg is niet nieuw. Het is door deze onverwachte crisis enkel nog duidelijker geworden.
De zorg voor COVID en niet-COVID-patiënten werkt als communicerende vaten. Daarbij mogen die twee niet gelijktijdig overlopen. Daar zijn we tijdens deze eerste piek net aan ontsnapt. Maar de veerkracht van de zorgverleners is niet onuitputtelijk.
Moedig leiderschap en silo’s doorbreken
We hebben veel gevraagd aan de zorgverleners en gelukkig hebben we in het ziekenhuis geen 9 directies naar analogie van het aantal bevoegdheden voor gezondheidszorg in België. Er was moedig leiderschap nodig en we hebben silo’s van afdelingen en diensten doorbroken en in sneltempo onze ziekenhuizen gereorganiseerd. Het was “du jamais vu” waar we best fier op mogen zijn.
We realiseerden “du jamais vu” waar we best fier op mogen zijn.
Wekenlang was adrenaline een drijfveer. Die nood aan flexibiliteit, wendbaarheid, snelle innovatie en vlug leren zal blijven deel uitmaken van ons nieuwe normaal. Het doorbreken van comfortzones ook. Ook beleidsmakers moeten hun silo’s doorbreken en uit hun koterij komen! En daarbij mogen ze eens zot doen, want dit is noodzakelijk om écht werk te maken van een duurzame samenwerking tussen eerste, tweede en derdelijn waarin ook de netwerken een rol van betekenis kunnen spelen.
We hebben een unieke kans, om van deze crisis op een constructieve manier gebruik te maken om het in de toekomst beter te doen. Tegen het virus moeten we overal onze maskers opzetten, maar hierbij een oproep aan politici om hun maskers af te zetten, hun ideologische belangen aan de kant te zetten, en dit op alle niveaus. Pak uw politieke moed vast om grensoverschrijdend samen te werken in het belang van de patiënten en iedereen die voor die patiënten zorgt.
Zet de politieke maskers af en wees moedig.
Deze Corona crisis is nog lang niet de ‘perfecte storm’, zoals bijvoorbeeld de racisme pandemie die al decennialang woedt. Hier bestaat de kans dat men – althans in Minneapolis – de politie aan banden legt of zelfs volledig afschaft om van nul opnieuw te beginnen. Ook m.b.t. de versnipperde gezondheidszorg in België, het verroeste middenveld en de sputterende ziekenhuisnetwerken zou men dit kunnen overwegen. Eerst de koterij afbreken om dan samen iets beter op te bouwen.
Strijdvaardigheid na het rouwproces
De afgelopen maanden lijken op een rouwproces. Toen we de beelden uit China en Italië zagen, vertoefden we in een fase van ontkenning. Het werd onwezenlijk stil in onze ziekenhuizen en het angstzweet brak uit. Daarna kwam boosheid toen we de eerste weken zorg moesten verlenen aan COVID-patiënten zonder voldoende test- en beschermingsmateriaal. En nu zitten we in een fase waarbij een onzichtbaar virus niet te verslaan lijkt. Maar we moeten strijdvaardig vooruitlopen en overstappen naar een fase waarin we een mentale klik maken, want alleen samen kunnen we dit virus overwinnen en sterk staan in geval van een volgende piek, of het nu om SARS-CoV-2 gaat of een ander zeer besmettelijk virus.