De coronacrisis versterkt wereldwijd regionale tegenstellingen en conflicten, stelt VUB-politicoloog Dave Sinardet in zijn maandelijkse column voor De Standaard. In Belgiƫ echter blijkt een nationale aanpak omtrent het virus zijn vruchten af te werpen.
Deze column verscheen eerder op standaard.be (+). Auteur: Dave Sinardet, professor Politieke Wetenschappen aan de VUB. De eerdere afleveringen van 'Voorbij de grens", de maandelijkse column van Dave Sinardet, zijn terug te vinden op: https://www.standaard.be/tag/column-voorbij-de-grens
De talrijke, al dan niet gepatenteerde Amerikakenners die de voorbije dagen opdoken, zijn het minstens over Ć©Ć©n ding eens: Trumps aanpak van de ācoronacrisis heeft mee zijn ondergang ābewerkstelligd. Eerste onderzoeken suggereren inderdaad dat dit een aantal potentiĆ«le kiezers wegdreef. Toch is het minstens even veelzeggend dat Trumps benadering van de gezondheidscrisis - tussen minimalisering en ontkenning - geen struikelsteen vormde voor de 70 miljoen Amerikanen die alsnog op hem stemden.
De steeds groeiende āpolitieke āpolarisatie in de VS heeft zich simpelweg op covid-19 geĆ«nt.
Integendeel. De steeds groeiende āpolitieke āpolarisatie in de VS heeft zich simpelweg op covid-19 geĆ«nt. Een overweldigende meerderheid van Trump-aanhangers bejubelde zijn visie op de panādemie, zijn tegenstanders vonden ze van de weeromstuit misdadig, blijkt uit studies. En dat beĆÆnvloedde dan weer hoe Amerikanen omgingen met de dreiging in hun dagelijks leven.
Op basis van mobiliteitscijfers van Google Mobility Report merkten politicologen dat āinwoners van Democratische counties hun activiteiten tijdens de eerste golf veel sterker hadden gereduceerd dan die uit Republikeinse gebieden, wat de vorsers na uitsluiting van andere verklaringsgronden toeschreven aan hun partij-affiliatie. Aanvaringen tussen verdedigers van strenge en van lakse maatregelen stapelden zich op. In een land waar aanhangers van het ene kamp structureel wantrouwen en afkeer voelen voor die van het andere, raakt elk thema meeāgesleurd in een spiraal van polarisatie.
Ook in Europa verscherpt een ongeziene gezondheidscrisis sociale en andere tegenstellingen.
Evenwichtige lockdown
In Europa zitten we gelukkig niet op dat niveau, maar ook hier verscherpt een ongeziene gezondheidscrisis sociale en andere tegenstellingen. In onder meer ItaliĆ«, Spanje, Duitsland en Frankrijk groeit het verzet tegen lockdowns en andere coronaregels, met soms zelfs āgewelddadige uitspattingen, zoals in Napels. In BelgiĆ« zagen we nog niet veel openlijk protest, maar de polarisatie in het publieke debat nam ook bij ons de voorbije maanden toe: aan het ene uiterste heb je opiniemakers die bij de minste asymptomatische ābesmetting het land een jaar in totale lockdown willen plaatsen, aan het andere vind je stemmen die covid-19 nog steeds afdoen als een onschuldige seizoensgriep en virologen beschouwen als usurpatoren van de politieke macht. Het weerspiegelt de houding onder de bevolking: de ene groep is nog strikter in de leer dan de overheidsregels voorschrijven, de andere lapt ze zoveel mogelijk aan haar laars.
Daar een evenwicht in vinden is geen eenvoudige politieke opdracht. Het vereist een afweging tussen belangrijke ābelangen en principes zoals volksāgezondheid, economie en psychoāsociaal welzijn. De nieuwe lockdown vond die balans beter dan de vorige, āonder andere door te voorzien in meer contacten, economische activiteiten en bewegingsvrijheid. In strikte zin is het zelfs geen lockdown, want de individuele āā bewegingsvrijheid wordt niet fundamenteel beperkt. Het verbod op niet- essentiĆ«le verplaatsingen kende al in de lente uitzonderingen, maar nu wordt dat concept volledig verlaten. Dat terwijl andere landen perimeters van enkele kilometers en verplaatsingsattesten invoeren, voorstellen die ook bij ons op tafel lagen.
De politici zijn de virologen dus niet helemaal gevolgd. Zo'n gebalanceerde lockdown-light kan misschien verklaren waarom we voorlopig ontsnappen aan hevige maatschappelijke onrust, samen met de aandacht van de regeringen voor het opvangen van de socio-economische gevolgen, zoals gisteren opnieuw bleek uit het steunpakket dat premier De Croo voorstelde.
De steun voor een onafhankelijk Schotland groeit sinds maart en heeft het hoogste peil ooit bereikt.
Schotse onafhankelijkheid
Ook relevant voor BelgiĆ« is dat in federale landen de coronapolarisatie vaak een katalysator vormt voor territoriale tegenstellingen. Voor het meest extreme voorbeeld moeten we opnieuw naar de Verdeelde Staten, die bij gebrek aan nationaal leiderschap zelf een antwoord moesten verzinnen op de āgezondheidscrisis. Veel staten geleid door Democratische gouverneurs verplichtten mondmaskers, legden strengere lockdowns op en investeerden veel meer in testen en contactopsporing dan Republikeinse staten. Zeker in strijdāstaten leidde dat de afgelopen maanden tot brutale botsingen tussen Democratische gouverneurs en Trump, die in april bijvoorbeeld 'Liberate Michigan' tweette. Intussen deed de verdeelde aanpak staten tegen elkaar opbieden voor medisch materiaal, dat een actievere federale overheid goedkoper had kunnen aankopen.
In Europese (semi)federale landen wakkert covid eveneens regionale ātegenstellingen aan, en zo ook het nationalisme. Zo verzetten verschillende Spaanse regio's - waaronder uiteraard CataloniĆ« - zich vaak virulent tegen de maatregelen van de nationale regering. In het Verenigd Koninkrijk onderscheidden Schotland, Wales en Noord-Ierland zich met hun strenger lockdownbeleid van Boris Johnson, die stilaan nog louter premier lijkt van Engeland. En zelfs dat niet, want ook de confrontatie tussen het armere noorden en rijkere zuiden kwam terug op scherp te staan met hevige conflicten tussen Johnson en de leiders van Noord-Engelse regio's. De steun voor Johnsons premierschap zit intussen op een dieptepunt. Veel beter vergaat het zijn Schotse evenknie Nicola Sturgeon, die afgelopen week zelfs opriep om niet meer naar Engeland te reizen. De leidster van de Schotse deelregering gebruikte de gezondheidscrisis om zich te differentiĆ«ren van de Britse aanpak, en zo haar pleidooi te versterken voor onafhankelijkheid. Dat laatste lijkt te lukken, want de steun voor een onafhankelijk Schotland groeit sinds maart en heeft het hoogste peil ooit bereikt.
Zelfs Vlaams Belang pleit niet voor een aparte Vlaamse aanpak.
Pijnlijke brandmetafoor
Was het dit Schotse richtsnoer dat Jan Jambon er twee weken geleden toe bracht om met zijn Vlaamse regering ook een autonome coronakoers te proberen varen? Dan was zijn poging tot daadkracht toch niet goed doordacht. Met veel bombarie ādezelfde maatregelen aankondigen die je vier dagen eerder nog geblokkeerd had op het OverlegcomitĆ©, geeft niet de meest doortastende indruk. Om nog te zwijgen van de pijnlijke brandmetafoor die Jambon een week achtervolgde. De algemene conclusie op zowat alle banken was dat dit einzelgƤngersexperiment niet voor herhaling vatbaar is. Zelfs Vlaams Belang pleit niet voor een aparte Vlaamse aanpak.
Terecht, maar toch zeer opmerkelijk: het blijft een paradox dat het versnipperde BelgiĆ« in tegenstelling tot ogenschijnlijk minder verdeelde landen kiest voor uniforme nationale coronamaatregelen (DS 16 mei). In crisistijd beseffen ook politici plots dat ons kleine dichtābevolkte land, waar alles āsamenhangt - zeker in en rond Brussel - simpelweg niet gemaakt is voor te sterk uiteenālopend regionaal beleid.