Onderstaand opiniestuk verscheen op 22 februari in De Tijd.
Op zaterdag 22 maart houden wetenschappers wereldwijd een science march. Ook in Brussel komen wetenschappers op straat. Deze mars voor wetenschap is de eerste stap van een wereldwijde beweging om de vitale rol die wetenschap speelt in onze samenleving te beklemtonen. Doe mee!
Op woensdag 3 mei - de internationale dag van de persvrijheid - organiseert VUB samen met tal van brusselse partners voor de derde keer op rij Difference Day. Dit jaar is het thema: de waarheid over fake news. Schrijf je in en kom naar Bozar.
Ontroerd en diep onder de indruk was ik. Dankbaar ook, dat ik eerder deze maand getuige kon zijn van de uitreiking van de eredoctoraten bij de collega’s van de Université Catholique de Louvain (UCL).
Topwetenschappers zijn - gelukkig maar - geen popsterren en hun namen doen meestal geen belletje rinkelen bij het grote publiek. Maar dit keer stonden er absolute toppers op het podium: de wiskundige en geneticus Eric Lander, de bioloog en oceanograaf Cindy Lee Van Dover en de Indiase historicus Sanjay Subrahmanyam. Elk hebben ze in hun domein voor cruciale doorbraken gezorgd. Door buiten hun begrensde studiedomein en verder dan hun expertise te kijken legden ze nieuwe verbanden en kwamen ze tot nieuwe inzichten.
Break down the walls is een adagium dat ik koester, het is vandaag de enige manier om wetenschap te bedrijven
Break down the walls is een adagium dat ik koester en dat ik als rector zoveel mogelijk in de praktijk wil brengen. Het is vandaag de enige manier om wetenschap te bedrijven. Daarom hebben de woorden van de Amerikaan Eric Lander van het vermaarde MIT me diep getroffen. In zijn dankwoord had hij het - in voortreffelijk Frans overigens - over de wetenschap die weerstand moet bieden in tijden van alternatieve feiten. Hij benadrukte dat de wetenschappelijke en technologische vooruitgang de voorbije eeuw aan de basis lag van liefst twee derde van de groei van het bruto binnenlands product in de ontwikkelde landen. Hij hamerde op het belang van hokjesoverschrijdende samenwerking en op de onbegrensde mogelijkheden van divers samengestelde teams van wetenschappers. Die aanpak heeft ertoe geleid dat het fameuze human genome project zo’n succes is geworden.
Het menselijk genoomproject was een internationaal wetenschappelijk programma om de structuur van het menselijke DNA volledig in kaart te brengen. De onderzoekers konden het project in 2003 afronden, veel sneller dan gepland. Het geheim lag in de samenwerking tussen zes landen (de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Duitsland, Frankrijk, Japan en China), tussen meer dan twintig onderzoekscentra en vooral ook tussen duizenden gepassioneerde wetenschappers uit verschillende disciplines, van biologen over wiskundigen tot ingenieurs.
Het is maar een van de talrijke voorbeelden van succesvolle wetenschappelijke samenwerking over alle grenzen heen. De kracht van het weten, gekoppeld aan de kracht van open samenwerking, leidt tot verbluffende resultaten die niet alleen belangrijk zijn voor de wetenschap, maar die in sterke mate bijdragen aan de vooruitgang, welvaart en vrede.
Wie anderen buitensluit, sluit zichzelf op
Lander vindt de ontwikkelingen in zijn land en op andere plaatsen in de wereld verontrustend. ‘We zien dat er steeds meer deuren dichtgaan’, stelt hij. Fysieke en wettelijke barrières schermen ons af van wie anders is. In het Verenigd Koninkrijk, in Europa, in België en op een schokkende manier in de Verenigde Staten. Maar: ‘Wie anderen buitensluit, sluit zichzelf op.’
De waarheid is een andere deur die met sluiting bedreigd is. ‘Wie de waarheid vaarwel zegt, zegt ook de vooruitgang vaarwel.’ Het enige doel van alternatieve feiten is om ongemakkelijke evidenties te ontkennen. De universiteiten hebben een historische verantwoordelijkheid. Ze belichamen de tweelingwaarden van kennis en samenwerking. Lander roept op die waarden te koesteren en voluit te verdedigen.
Ik ben het daar volmondig mee eens. We moeten dat vooral niet doen door ons gelijk uit te schreeuwen in de megafoon van de sociale media, maar door onderzoeksresultaten, technologieën en inzichten aan te reiken die de wereld beter maken, die het leven van de mens langer gezond maken en die ons als mens wijzer en milder maken. Tegenover één man die doet alsof hij alles weet, plaatsen we vele tienduizenden gepassioneerde mannen en vrouwen die weten wat ze nog niet weten en die elke dag - bescheiden maar vastberaden - een stuk van de grote puzzel proberen te leggen.